Bugünkü yazımıza girmeden önce sizlere daha iyi anlamanız için tıbbi terimleri daha az kullanıp tekrardan kısa ve öz bilgiler verip fizik tedavinin bir parçası olan vestibüler rehabilitasyondan bahsedeceğim. Özellikle konuya başlamadan önce amcama ait bir anıyı paylaşmak istiyorum.1980 li yıllarda amcam babaannemi hastaneye götürür.Daha ilkokul öğrencisi olan amcam babaanneme Türkçe tercümanlık yapar.Doktor sorar şikayetiniz ne babaannemde cevap verir;amcamda direk Kürtçeyi Türkçeye tercüme eder ve tercüme sonucu babaannem odadaki bir dolabı gösterip demişki doktor bey başım aynı bu dolap gibi gidip geliyor.Tabi doktor gülümser birkaç test yapar kulak kristallerin oynamış der.İşte şimdi gelelim asıl konumuza babaannemin başındaki dönmeyi odadaki bir dolaba benzetmesi ve doktorunda kristallerin oynamış dediği asıl olay vertigo dur.
Denge mekanizması birbiriyle ilişkili birçok sistemle sağlanır.Görme,proprioseptif sistem(eklem duyuları),ve iç kulakta bulunan denge mekanizmalarının birlikte çalışmasıyla sağlanır.Yani denge sistemi hem duyu hem de beyin fonksiyonlarının bütüncül çalışmasıyla oluşur.Vertigo:baş pozisyonuyla ortaya çıkabilen dönme hissidir.Denge sistemi bozukluğu olan kişilerde oluşur.Yani vertigoya neden olan temel sorun iç kulakta bulunan denge sisteminin bozulmasıyla oluşur.Vertigo ömür boyu sürmez,ilerliyici olmayıp kötü huylu değildir.Beningn yani iyi huyludur.Ancak meydana getirdiği bulgular çok şiddetlidir .Sabah uyanırken,yatakta dönerken,kalkarken ,eğilirken,başın bazı pozisyonlarında şiddetli bir baş dönmesi,dönmenin yanında bulantı,kusma,terleme,nistagmus(göz yuvarlarının titremesi),denge bozukluğu,yürüme bozukluğu ve psikolojik sorunlar oluşabilir.Vertigo nun teşhisi hakkında bir çok test varken en çok kullanılan dix halpike testidir.Başın pozisyonuyla ilgili bir testtir.Hasta oturur pozisyondayken başı 45 derece yana dönmüş bir şekilde hızla bu pozisyonda yatağa yatırılır.Baş bu pozisyon bozulmadan hafif 30 derecelik geriye götürülür.Bu pozisyon sırasında baş dönmesiyle birlikte göz kürelerinin titremesi(nistagmus)olup olmadığına bakılır.Eğer bulgular varsa test vertigo için pozitiftir.
Vertigo rehabilitasyonunda tedavi tutulan kanala göre değişir.Eğer arka kanallar tutulmuşsa göz küreleri dix halpike testi sırasında yana ve yukarı titrer.Ancak üst kanallar tutulduysa dix halpike testi sırasında nistagmus(göz titremesi) yana ve aşağı doğru oluşur.Bu nedenle arka kanallar tutulduysa aplay manevrası ve branddrof egzersizleri yapılırken üst kanallar tutulduysa semont manevrası ve brand drof egzersizleri yapılır.Yani tedavide yapılan egzersizler uzman öncülüğünde olup yavaştan hızlıya göz hareketleri,yavaştan hızlıya baş hareketleri,göz bir yere sabit tutulup yazılar okunurken baş hareketleri,sadece gözün hareketli cisimleri takip etmesi,el göz koordinesini artırıcı egzersizler,vestibuler egzersizler,kuvvetlendirmeler vede cawthorne cooksey egzersizleri yapılabilir.
Fizyoterapist
Özgür YILDIRIM
